دکتر اُوانسیان که تحیقیق و جمع آوری این کتاب و بخش‌های گوناگون منتشر شده در آن را به عهده داشته است به سال 1317 خورشیدی(1938 میلادی) و تنها 23 سال پس از حادثه تلخ نسل‌کشی ارامنه، در تهران و در خانواده‌ای ارمنی‌ایرانی دیده به جهان گشود و با کوله باری از تجربه و سوال تحصیلات عالیه خود را در رشته خاورشناسی تا درجه دکتری در دانشگاه کمبریج در انگلستان پی گرفت.

درباره این کتاب دکتر اُوانسیان به خبرگزاری ایرانشهر می‌گوید: 

«اصل این کتاب به دست شیخ فائز الغصین (1883-1968 م) به رشته تحریر درآمده است. او که از فضلای عرب اهل سوریه زیر سلطة امپراتوری عثمانی بود به عنوان کارمند بلند پایة دولتی در امور قضاوت و دادرسی فعالیت می‌کرد، در سنِ 33 سالگی پس از فرار از زندان‌ها و محکومیت‌ها و استقلال و اتّهامات مختلف مانند همکاری در برپا کردن گروه‌های عرب جهت انقلاب و گریز از غاصبان عثمانی به عنوان شاهد عینی در هندوستان دست به نگارش رساله ای برد که اکنون مبنای کار در این کتاب است.»

خاورشناس ایرانی ارمنی آمریکایی که کار گردآوری این اثر را به عهده داشته در ادامه می افزاید:

«متن عربی کتاب نخستین اثر در فنِ تاریخ نگاری عرب در مورد جنایات بدون مکافات است که امپراتوری عثمانی علیه ملّت ارمنی ساکن در سرزمین آباء و اجدادی خود یعنی در منطقه آناتولی- شرق ترکیه- روا داشت. منطقه‌ای که مانند اموال و املاک و دارایی‌های ارامنه غارت و تصاحب شده است. این اثر بعدها مورد تقلید چند مورّخ مهمّ عرب واقع شد...»

بازشناسی تاریخی از جایگاه و اهمیت این اثر نشان می‌دهد که نخستین ترجمة کتاب به زبان انگلیسی بلافاصله بعد از متن عربی صورت گرفت. سپس ترجمه‌های ارمنی (به دو گویش) و فرانسه، هر چهار ترجمه در نیم قرن نخست قرن بیستم میلادی انجام شد. نسخة آلمانی هم در سال 1918 منتشر شد که شرح چگونگی آن در مقدّمه کتابی که به تازگی منتشر شده، آمده است.

اما نکته جالب توجه اینجاست که هر چهار نسخة پیشین و حتّی نسخة آلمانی با سانسور آیات قرآنی و احادیث اسلامی به کار گرفته شده از سوی نویسنده اصلی اثر «شیخ فائز الغصین»، به خواننده ارائه شد با این تفاوت که نسخة آلمانی، یگانه نسخة کامل (یعنی در 2 بخش) است که در هیچ یک از نسخ دیگر- حتّی در متن اصلی عربی که فقط نسخة سال 1991 هم در دست است و لاغیر، بخش نخست وجود ندارد!...

همین بازشناسی تاریخی و پیگیری سرنوشتی که ترجمه‌های گوناگون و نسخ به جا مانده از این کتاب، از سرگذرانده‌اند آقای آوانسیان را واداشت تا در تازه‌ترین انتشار این کتاب، ترجمة امین و کامل از آلمانی به فارسی که به دست توانای مهندس «نورایر هامبارچیان» تحصیل کرده و ساکن آلمان را مورد استفاده قرار دهد تا خواننده فارسی زبان نزدیکی بیشتری با حقیقت قلم شاهد عینی فاجعه نسل کشی ارامنه داشته باشد.

دکتر اُوانسیان در توصیف این اثر می‌گوید:

«با اضافه کردن سانسورهای اسلامی که قبلاً در ترجمه‌های پیشین تعمّداً و به دلایلی حذف شده است. پیش از این ترجمة فارسی، ما با نسخة روسی در سال 2007 روبرو می‌شویم که اثریست بس عظیم...! که به تفصیل در مقدمه‌ای که بر این مجوعه نوشته شده‌است، شرح داده‌ام.»

***

این کتاب نشان دهندة ستمگری‌ها و جنایات امپراتوری عثمانی مسلمان علیه مسیحیان کشور (آشوریان، یونانیان و عمدتاً ارامنه که بیشترین جماعت و ثروتمندترینشان بودند) می‌باشد. اکنون با گذشت 101 سال از آن وقایع و با نشر صدها کتاب و رسانه و فیلم و سخنرانی‌های متعدّد از سوی ارامنة جهان، دست کم 20 کشور آن جنایات را محکوم کرده و آن‌ها را تأیید کرده‌اند. لکن ترکیة امروزی این جنایات را انکار می‌کند و حتی چند کشور بزرگ مانند انگلستان و آمریکا، به خاطر روابط تجاری و نیز پایگاه نظامی آمریکا در ترکیه، آن رویداد فجیع ضد بشری را نمی‌پذیرند. در برابر این دو ابر قدرت، کشور آلمان که خود یکی از ابرقدرت‌های جهان است نه تنها چندی پیش موضوع را تأیید کرده بل از موقعیّت آلمان در آن زمان در ترکیه، پوزش خواسته است، همان گونه که در مورد جنایات آلمان نازی نیز عذرخواهی کرده است.

بر اثر فجایع عثمانیان، هزاران کودک ارمنی به کشورهای عربی جنوب ترکیه سرازیر شدند و در پناهگاه‌هایی زیر نظارت میسیونرهای آمریکایی و دانمارکی و غیره پرورش یافتند و با دردِ یتیمی بزرگ شدند. امروزه، ارامنة کشورهای عربی مانند سوریه- عراق- لبنان- مصر و... نتیجه‌های آن یتیمان ارمنی هستند که هر کدام با مطالعة اوضاع اجداد خود به تحصیلات عالیه پرداخته و به مقامات علمی و اداری بالا هم در آن کشورهای عربی و هم در کشورهای مهاجرپذیر مانند آمریکا رسیده‌اند و...

برای آگاهی از اثر به یادگار مانده از شیخ فائز الغُصین، به عنوان شاهدی عینی برای فاجعه‌ای انسانی بهتر است به کتاب مورد گفتگو مراجعه شود.

این کتاب را انتشارات شرکت کتاب در لس‌آنجلس منتشر کرده و علاوه بر کتابفروشی این نهاد فرهنگی در بلوار وست‌وود، امکان ابتیاع آن در کتابفروشی‌های منتخب و نیز از طریق وب سایت ketab.com در سراسر جهان فراهم است.