آسمان ایران در برابر حملات دقیق و هماهنگ، آسیب‌پذیر است — و حمله اخیر اسرائیل این واقعیت را به‌روشنی نشان داد.
این رویداد نشان داد که ایران:
• در برابر عملیات پیچیده، ترکیبی و دقیق آسیب‌پذیر است؛
• سامانه‌های دفاعی‌اش یا به‌روزرسانی نشده‌اند یا در میدان نبرد واقعی ناهماهنگ عمل می‌کنند؛
• ساختار اطلاعاتی و فرماندهی آن هنوز برای واکنش سریع و یکپارچه در برابر حمله گسترده آمادگی لازم را ندارد.
چرا حمله موفق بود و دفاع هوایی ایران ناکارآمد نشان داده شد؟
۱. غافلگیری تاکتیکی و عملیات چندلایه
اسرائیل از ترکیب حمله سایبری، پارازیت‌های الکترونیکی (جَمیمگ)، پهپادهای فریب و هواپیماهای رادارگریز استفاده کرد.
بخش بزرگی از سامانه‌های پدافند هوایی یا از کار افتادند یا روی اهداف جعلی تمرکز کردند.
با اجرای “اشباع راداری”، سامانه‌ها در میان موجی از اهداف ساختگی و واقعی سردرگم شدند.
۲. فرسودگی و پراکندگی سامانه‌ها
اکثر پدافندها مبتنی بر مدل‌های قدیمی روسی S-200،S-300 هستند که در برابر فناوری‌های مدرن محدودیت دارند.
سامانه‌های بومی مانند «باور 373» و «3 خرداد» هنوز به طور کامل توانمندی خود را در یک سناریوی وسیع نشان نداده‌اند.
فقدان یک شبکه فرماندهی و کنترل مدرن (Command & Control)، باعث کندی یا عدم واکنش برخی سامانه‌ها شد.
۳. انتخاب هوشمندانه اهداف توسط اسرائیل
مناطق مورد حمله به‌گونه‌ای انتخاب شدند که فاصله زیادی از یکدیگر داشتند (تهران، نطنز، تبریز، خرم‌آباد و خنداب)
این پراکندگی باعث شد پدافند نتواند همزمان پوشش کافی ایجاد کند.
در برخی مناطق تنها سامانه‌های کوتاه‌برد و موضعی وجود داشت که در برابر موشک‌های کروز و پهپادهای پیشرفته ناکارآمد بودند.
۴. نفوذ اطلاعاتی و خرابکاری
سابقه عملیات‌های اطلاعاتی موساد در خاک ایران، احتمال اختلال داخلی را افزایش می‌دهد.
برخی منابع اشاره کرده‌اند که سامانه‌هایی پیش از حمله از کار افتاده یا مختل شده بودند.
احتمال همکاری عوامل داخلی نیز در تحلیل‌ها مطرح شده است.
۵. نبود هماهنگی بین ارتش و سپاه
دوگانگی ساختار دفاعی میان ارتش و سپاه باعث شد برخی سامانه‌ها بدون هماهنگی عمل کنند.
نبود فرماندهی یکپارچه در زمان بحران منجر به واکنش‌های پراکنده و دیرهنگام شد.
نویسنده: بیژن خلیلی