آرامش دوستدار، در سال ۱۳۱۰ خورشیدی در تهران در خانواده‌ای بهایی متولد شد. وی در سال ۱۳۳۷ خورشیدی برای تحصیل فلسفه به آلمان رفت و در سال ۱۳۵۰ خورشیدی مدرک دکترا در رشته اصلی فلسفه و رشته‌های جنبی، روانشناسی و دین‌شناسی تطبیقی را از دانشگاه بن دریافت کرد. عنوان رساله دکتری وی «رابطه اخلاق و ارادهٔ سلطه‌گرا در آثار نیچه»بود. وی از سال ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۸ خورشیدی به عنوان استاد به تدریس در گروه فلسفه دانشگاه تهران پرداخت و در پی بسته شدن دانشگاه ها؛ موسوم به انقلاب فرهنگی از دانشگاه اخراج شد و دیگر بار به آلمان مهاجرت کرد. شهرت دوستدار به خاطر نظریات انتقادی معروفش دربارهٔ  دین و فرهنگ دینی در جامعه ایرانی است. آرامش دوستدار بر این باور است که فرهنگ ایرانی «دین‌خو» است و از این روی، قدرت اندیشیدن ندارد. دیدگاهی که با نقد دیگران روبرو شده‌ است. او روشنفکری است که در مواجهه با حوادث پس از انقلاب نظیر قتل های زنجیره ای و حکومت روحانیون، مردم ایران و فرهنگ ایرانی را مقصر می داند  و نه حزب، گروه یا دسته خاصی.

دیگر آثار این نویسنده عبارتند از: «ملاحظات فلسفی در دین و علم»، «درخشش های تیره»، «امتناع تفکر در فرهنگ دینی»، «خویشاوندی پنهان». در اینجا به معرفی کتاب « درخشش های تیره» از این نویسنده می پردازیم .

معرفی کتاب :

کتاب « درخششهای تیره» از سه قسمت تشکیل شده است: قسمت اول که بخش عمده آن را تشکیل می دهد، درباره « روشنفکری ایرانی یا هنر نیندیشیدن» است، قسمت دوم کتاب «نگاهی به رفتار فرهنگی ما» و « آدم دیوانه کیست؟» «گزارشی بر سخنی از نیچه» که عنوان آخرین بخش کتاب است. دو قسمت اول مستقیما به یکدیگر مرتبطند. هر دو بخش به مسأله روشنفکر و فرهنگ ایران در ادوار گوناگون تاریخ مربوط می شود. قسمت سوم که تعبیری از یکی از سخنان معروف نیچه است، اگرچه ظاهرا با دو بخش دیگر سنخیت ندارد اما در واقع جنبه متفاوتی از بحثی یکسان است. بر طبق دو بخش اول، روشنفکری به معنای راستین آن هرگز در فرهنگ ایرانی وجود نداشته است، زیرا که فرهنگ ایرانی همواره فرهنگی « دینخو» بوده است و با دینداری و دینخویی خود از استقلال ذهنی و خودآگاهی فردی و فرهنگی محروم مانده است. بحث در مورد مفهوم مرگ خدا در نوشته نیچه نیز تأکید و تأیید همان نظر است .

نویسنده کتاب، «آرامش دوستدار»، فرهنگ ایرانی و خصوصا شکل کوشش به اندیشه فلسفی در تاریخ ایران را به باد انتقاد می گیرد. وی فرهنگ اسلامی و مظاهر آن در ایران را عقیم و سرکوبگر و فریبکار می شمارد و وجود اندیشه راستین فلسفی در ایران اسلامی را با قاطعیت نفی می کند، اما به همین سان فرهنگ ایرانی، پیش از اسلام را نیز مورد نقد قرار می دهد و آن را معارض خرد و منافی استقلال فکری  خلاقیت فرهنگی می یابد. روشنفکری به نظر «دوستدار» مستلزم نفی آن چیزی است که تاریکی فکری و وابستگی و سرسپردگی ذهنی می آفریند. در فرهنگ ایرانی تیرگی فکری و نازایی ذهنی معلول دو عامل « دینخویی» و « روزمره گی» است. بدین جهت روشنفکری فقط زمانی میسر است که علیه این دو پیکاری آشتی ناپذیر صورت پذیرد. اما چنین چیزی در ایران هنوز صورت نگرفته است و لذا تاکنون واقعا روشنفکر نداشته ایم. برای اثبات این مطلب نویسنده از دو مثال آخوندزاده و جلال آل احمد استفاده می کند. آخوندزاده علیه اسلام قیام می کند و عقب افتادگی ایران را معلول نفوذ فرهنگ اسلامی می شمارد و راه حل را در اتخاذ تمدن غرب می یابد. آل احمد بالعکس خلاقیت فرهنگی را در نفی مصرف گرایی فرهنگی در رابطه با غرب و بازگشت به مظاهر راستین فرهنگ سنتی ایرانی و اسلامی میسر می داند.

نادر سعیدی منتقد این کتاب بر این باور است که سبک و محتوای این کتاب تکان دهنده، ضربه زننده و بحث انگیز است و خواننده را ناآرام با توده ای از احساسات متلاطم درگیر می سازد. مطالب کتاب تند و ستیزه جوست و اکثر آراء و باورهای متعارف را در مورد تاریخ و فرهنگ ایران مورد سوال قرار می دهد. صرف نظر از درستی یا نادرستی نظریات نویسنده باید کتاب را کامیاب و موفق پنداشت، زیرا که در هر حال خواننده را به خودآگاهی فرا می خواند و او را به اندیشیدن وامی دارد. سرتاسر کتاب آکنده از واژه های فارسی تازه و جالب است که ماهرانه در بیان مفاهیم دشوار فلسفی به کار گرفته شده است.   

برای خرید کتاب اینجا کلیک کنید